Sezonluk tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir yanı sıra alın teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta mevki ekonomisine kebir katkıda bulunan Şark ve Güneydoğu Rum kentleri, adam gücüyle bile üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonradan üçüncü sırada düzlük alan Şanlıurfa’üstelik dahi ara sıra aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda karı de evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kargaşa’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine giderek toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde pamuk, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, karpuz, şeker hastalığı pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, ayçiçeği, domates, elma, üzüm ve fındık gibi ürünlerin hasat veya çapalama işlerini işleyen işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden ırak sürdürmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri için çokça ötede gören tarım işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları dahi etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde arada bir 12 saat gitmek zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonradan site değiştirerek mevsimine göre ikinci, hassaten üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl sülale ayından itibaren başladıkları yolculukta ilk durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, hububat, çükündür, nohut ve patates hasadı üzere İç Anadolu’ya, domates hasadı üzere Ege’ye, kayısı hasadı için Malatya’ya ardından fındık hasadı üzere Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın evvel ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları üstelik haremlik ediyor. Gittikleri bölgelerde oba yahut konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından sâdır kuma hezel ise “Savuşturmak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, serencam yıllarda Antalya ve Mersin’e da seralarda çalışmak amacıyla gidiyor.

“Türkiye’birlikte 2 milyona yakın sezonluk seyyah ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Bili Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Esas Selen Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Puan, AA muhabirine, mevsimlik tarım işçiliği ve göç konusunda ayrıntılı yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 milyar kişinin aksiyon gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik tarım işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Fakül, “Türkiye’de istihdam edilen tahminî 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe vadi almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezici ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, sezonluk gezgin tarım işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani özlük yöresinde ama evini metrukiyet ederek zamanının iri tıpkı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle diyar dışına çıkanlar kim bu mefret tıpkı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını özlük evleri ve illeri dışında kılmak için yola çıkarlar. Yemeden Içmeden ayrımsız yöreye da gitmezler cıvıl cıvıl aynı dirim sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha bilahare Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’üstelik şekerpancarına, Çukurova’birlikte pamuğa, Akdeniz’birlikte narenciyeye, Ege’dahi ise üzüme giderler. Yani yılın az daha nazik tıpkısı kısmını kişi dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Sezonluk seyyar tarım işçilerinin gelişigüzel yıl okullar kapanmadan kamu familya fertleriyle bulundukları yeri tecezzi ettiklerini belirten Puan, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ait açık tıpkısı marifet bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’birlikte el dışına çıkmak zorunda mütezayit mevsimsel ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve cevaz alarak devlet dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında birlikte ayrımsız eksilme oldu, yani tasalı olanlar o anda Kovid-19 olanlar tıpkı kısmı gidemedi ama buna rağmen 2020’birlikte resmi izin alarak Şanlıurfa dışına sâdır aile sayısı 27 bin civarındadır. Tekmil ocak fertleri karışma edildiğinde ortaya çıkan levha 160-170 bin tarım işçisine tekabül ediyor. Şanlıurfa’bile cemi ev fertleri dahil edildiğinde toplanmış sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite ayrımsız yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Benek, Türkiye genelinde sezonluk ekincilik işçisi üzerine alıcı ve verici bölgelerin sarih ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Bildirme haddinden fazla Şarki ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri genişlik aşkın mevsimsel tarım işçisinin olduğu bölge yerine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde üstelik olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik ekincilik işçisi kayran bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova pamuk ve sair sebzeler, Ege’birlikte üzüm kabilinden ürünler… Kafile veren ve düzlük bölgelerde böyle bir mobilizasyon var. Yani mobilite aynı yaşamdan bahsediyoruz. Kaslı ülkelerde mevsimsel ekincilik işçisi mobilizasyona geçe haddinden fazla kaba ve kesin aynı şekilde ayrıntılar karışma edilmez amma Türkiye’birlikte çok örtüsüz ve açık bire bir şekilde aile fertleri kâffesi dahil edilir. Yani elan kapanmadan çocuklar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’üstelik 5-6 milyon güç ekincilik sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist namına bakıldığında 2 milyona yakın tıpkısı sezonluk tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici el dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde erdemli olması yoz düşündürücüdür. Çünkü tarım potansiyelinin yer faziletkâr olduğu illerden biri.”

Turist tarım işçilerinin iş takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan görünmek için Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan gezici ekincilik işçileri, cemi yılı neredeyse memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına iştirakçi gidiyor.

Seyyah tarım işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:

Aile: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Küçük Ay: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

Nisan: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günebakan, sarımsak, çükündür (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, lamba karpuzu, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), sarıerik (Manisa), sarıerik, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Kayısı (Malatya), hububat (Konya), sebze ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin Ağacı), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, lamba karpuzu, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalaba-Trabzon), üzüm (Manisa), günebakan, domates (Kayseri), nohut, günebakan, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), kuru fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gündöndü (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), salatalık, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Günebakan (Veca), patates (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, cılız fasulye (Bitlis), darı, pancar, ayçiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), pancar, domates (Eskişehir), belde gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Sazak-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), dinç fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), günebakan (Muş), patates (Ilk Teşrin), darı, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al lahana (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Fasıla: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Entelektüel), marul ajur altı (Bilecik)