– Prof. Dr. Ersin Karabacak: Benlisığırkuyruğu türünün nesli yüksek yıldırma altındadır

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Türümüz berenarı faziletkâr tehdit altında

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Namevcut olmaya benzeri kadem kalmış olan çeşit yerine karşımıza çıkıyor

ÇANAKKALE – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilgelik Fakültesi Biyoloji Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ersin Karabacak, Türkiye’birlikte saha düzlük 256 sığırkuyruğu kabilinden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün yalnızca Çanakkale’ye bağımsız bir kök olup, neslinin efdal tehdit altında olduğunu söyledi.

Ekincilik ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği gelişim birliğinde, Türkiye’birlikte nesli tükenmekte olan Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi koruma altına makbuz. Türkiye’birlikte saha alan 256 sığırkuyruğu gibi birisi olan ve Çanakkale’ye başmaklık tıpkı nebat türü olan Verbascum hasbenli’nin (benlisığırkuyruğu) nesli tehdit altında. Kayalık alanlarda yetişen tıpkısı nev olan Verbascum Hasbenli benli sığırkuyruğu’nun tehditleri arasında madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, efsanevi otlatmaları yer alıyor.

Benlisığırkuyruğuna nebat türünün neslinin namevcut olmaması üzere, Avrupa Birliği ile Doğa Himaye ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından planlı, ‘Yeni Ayrımsız Metodoloji çerçevesinde Türkiye’deki Nesli Coşkunluk Altındaki Çeşitler İçin Eylem Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi” projesi çerçevesinde mesai başlatıldı. Geçtiğimiz hafta Çanakkale’üstelik, Çanakkale’bile Türkiye’deki nesli nâr altındaki çeşitler için gösteri planlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi projesi çerçevesinde ‘Benlisığırkuyruğu Gösteri Planı Çalıştayı’ düzenlendi. Çalıştay sonrası, 2023 yılından itibaren 5 yıl süreyle benlisığırkuyruğu türü izlenmeye alınacak. 5 sene boyunca elde edilecek veriler çerçevesinde, benlisığırkuyruğu türünün sunma işe yarayacağı, doğadaki rolü ile türün hayır olabileceği alanlar belirleme edilecek.

Projede vadi düzlük ve benlisığırkuyruğu türünün meydan çalışmalarında inceleyecek olan ÇOMÜ Selen Fakültesi Dirim Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, “Türkiye’da meydan düz 256 sığırkuyruğu çeşidinden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün sadece Çanakkale’ye bağımsız aynı soy olup, neslinin faziletkâr gözdağı altında olduğunu belirterek, “Zira bulunduğu sahalar genellikle kayalık alanlar ve bu kayalık alanlar haricinde apayrı tek yerde maatteessüf yaşayamıyor. Endemik bitki türü sadece Çanakkale toprak merkezi ile Bayramiç ve Kampana ilçelerindeki haddinden fazla sadık benzeri bölgede beş altı köyde bulunuyor. Biz bu türü incelediğimizde CR (Ciddi Tehlikede) kategorisinde yer alıyor. Yani bulunmayan olmaya bire bir hamle artmış olan kabil olarak karşımıza çıkıyor. Tehditleri arasında madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmaları ilkin sayılabilir” dedi.

Benlisığırkuyruğuna bitki türünün neslinin bulunmayan olmaması için Çanakkale’birlikte ayrımsız çalıştay de düzenlendiğini kaydeden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, sözlerine şöyle bitmeme etti:

“Popülasyonlarında oldukça hastalıklı yerine bulunmaktadır. Bununla ilişkin adına geçtiğimiz hafta ayrımsız Avrupa Birliği, Saf Hayatı Siper ve Milli Parklar Umumi Müdürlüğü, Tehlikedeki Türler Projesi işbirliğiyle tıpkısı çalıştay gerçekleştirdik. Bu çalıştayda türü zılgıt fail faktörler belirlendi. Bunlarla ilişkin neler yapılabilir, çözüm önerileri neler gibi diyerek bunlar tartışıldı. Paydaşlarımız bu konuda ellerini taşların altına koydular. Bu çalıştayın sonucuna göre da, 2023 yılından itibaren başlayarak ilkokul yıl süreyle bu türü durumunda izleyeceğiz. Ne durumda olduğunu süreli yerine takip edeceğiz. Umarım bu çalıştay ve strateji projesinin sonucunda türü elan bereketli popülasyonlara taşıyabiliriz. Tabii kim türü ilk etapta tanımamız çokça önemliydi. Zira tanımadığımız türü korumanın kavi tıpkı yolu olmuyor. Tanınmayan hiçbir madde korunamaz. Bunun nelere düzlük olabileceği, hangi işe yarayacağı, doğadaki rolleri nelerdir bunları henüz bilmiyoruz. Bunları bu proje çerçevesinde yine ortaya çıkartacağız. Ihtimal de bu türün hayır olabileceği alanlar vardır, bunları araştıracağız. Biz laboratuvarlarımıza şimdilik tohumlarını aldık. Tohumlarından çimlendirmeler yapıp doku kültürü ile bunları üretmeye çalışıyoruz. Tabii popülasyonlarına katkıda bulunmaya çalışıyoruz” dedi.

Benlisığırkuyruğu

Benlisığırkuyruğu, ilmî adı ile Verbascum hasbenlii, Kuzeybatı Anadolu’de yalnızca Çanakkale ilinde yayılış gösteren ayrımsız sığırkuyruğu türüdür. Verbascum hasbenlii (Benlisığırkuyruğu) Scrophulariaceae (Sıracaotugiller) familyasına ait olup 2012 yılında Prof. Dr. Anlaklı Aytaç ve Prof. Dr. Hayri Kötü eliyle Çanakkale ilinden bilim dünyasına tanıtılmıştır. Bilimsel epiteti Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Hasbenli’nin ismi onurlandırılmak amacıyla bu bitkiye verilmiştir. Türki ilmî ismi ise hem Hasbenli soyadında bulunan hem da çiçeklerinde bulunan iki adet benekten hava “benlisığırkuyruğu” namına türetilmiştir. Nebat bir yahut iki almanak, 15-75 cm boyunda, dik ya bile yükselicidir, tabandan itibaren dallanma gösterir. Yaprakları 2-5 çiftli, lirat yahut yumurtamsı teleksi tiptedir. Çiçek durumu çok çiçeklidir, seçkin hamal varaka koltuğundan tek ayrımsız çiçek kazanç. Yan yapraklar solgun, tekerleksi, 12-15 mm çapında, çöz kısmında göze benzer iki adet morumtırak puan bulunur. 4 skor bol stameni bulunmaktadır. Kapsül semere genişçe yumurtamsı ila küremsi şekildedir. Mayıs-Temmuz ayları arasında çiçeklenir. Haziran ve Ağustos ayları ortada de meyveler olgunlaşır. Bulunduğu lokalitelerde, 250-950 m beyninde, meşe, karaçam ormanlarında ve açıklıklarındaki yalnızca metamorfik blok kayaların (al ankara taşı) üstünde veya nadir namına kayaların diplerindeki arazi üzerinde üstelik görülmektedir. Çanakkale’de türün yayılış gösterdiği ve gösterebileceği tahmin edilen noktalara toprak çalışması işlenmiş ve sonucunda mecmu 8 lokalitede belirleme edilmiştir. Bu lokalitelerde tahminî 396 civarı reşit birey sayılmıştır. Verbascum hasbenlii sadece Çanakkale ilinde yayılış göstermekte olup CR (Nazik Tehlikede) kategorisinde kayran düz lokal endemik ayrımsız türdür. Madencilik faaliyetleri, rüzgar erke tribünleri ve güneş erke sistemleri (icazet aşamasında), kere yapımları ve otlatma türün popülasyonlarını bilvasıta veya doğrudan adına etkileyen faktörlerdir. Ayrıca iklimdeki istinas birlikte, yaşam yerinin güçlüğü ile birleşerek türün biyolojisini inatçı etkilemektedir.