Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde tüvana Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Firez Çarşı’nda halı nesiç geleneğini sürdürüyor. 37 sene geçmiş Türkiye’birlikte göç fail Kırgızlar, besi hayvanlarının art bacaklarında bulunan dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘araklama oyunu’ geleneğini da bibi yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 yıl evvel barhana ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden bir kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine göç etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri tıpkısı yandan üretim yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken ayrımsız yandan da geleneklerini yaşatmak üzere kavga veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği bindi ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; terzilik, at eyeri, mesh başmak, halı dokuma kabil ürünlerin üretilmesi ve sosyal faaliyetlerin yapılabilmesi amacıyla ‘Kırgız Firez Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında dokumacılık geleneği sürdürülmeye çalışılırken zihayat kızlara müteveccih dokumacılık kursu açıldı. İlçede hayatiyetli Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının üst bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘intihal oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Toplumsal Teavün Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’üstelik eğleşme etmekteyiz. Burada 35 Kırgız karı Türkiye’ye antre yaptık. Burada şu an halı kursumuzda hem üretime yardım sağlamak hem yerel sakat halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve familya bütçesine bindi için bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu an 10 tezgahımız var, 30 parça kapasitemiz var. El Terbiye ve dernek namına kolektif cıvıltı başlattık” dedi.
Yenifakılı Halk Eğitim Merkezi’nde işyar becerikli belletmen Hatice Bildirici üstelik “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, dirimlik kaynağı olsun diyerek öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı adına hem üretimde bulunuyorlar hem da halı öğreniyorlar. Özel şirketler bize rastgele şeyini gerçekleştirme ediliyor, halk emeklerini veriyor” diyerek konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri arasında nazik bağlam gören aşık oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında kâin dört yüze sahip kare şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi aynı Türk oyunu olan ihtilas oyununda araklama kemikleri, yere çizilen bire bir dairenin ortasına diziliyor. Henüz sonradan oyuncular, içine mermi doldurulmuş, ‘enek’ adını verdikleri, büyükbaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin ofis içine bıraktığı kemikleri murat alarak atış yapıyor. Aşıklardan ayrımsız yahut birkaçını ofis dışına çıkarmaya etkin atıcılar, daireden hariç çıkan aşıkların sahibi oluyor. Dışarı çıkaramama veya ıska geçme durumunda ise baziçe sırası ayrıksı oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI BAZIÇE”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde da sürdürmeye çalıştıklarına vurgu işleyen Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada kova oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı oyun. Bir Vakitler çarpışma taktiği kendisine kullanıyorlarmış. Ondan sonra zırh falanca buluş olduktan sonra bunu baziçe şekline çevirmişler. Bu, benzeri ayak topu takımı kabil, ayak topu maçı üzere iki topluluk şeklinde oynanıyor ve 9 kök oynama şekli vardır. Bunu oynayan kişiler, bedenen, vücudunun gelişigüzel tarafı cereyan ettiği için spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü devam ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi devam ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Aynı zamanda bezen eşyası namına arabalara, evlere bezgi yerine dürü şeklinde de istihsal yapılıyor. Tıpkısı zamanda oyun şeklinde bile oynanıyor yani.”
